BAZA ZNANJA

Kurs: Digitalna grafika

Modul: Elementi grafičkog oblikovanja

Autor:

Naziv jedinice: Površina

Površina je dvodimenzionalna grafička forma na kojoj je moguće optički dočarati najraznovrsnije likovne oblike i likovne kombinacije. Kada je dopadljiva i lepa, površina je dobro usklađena sa svojom osnovnom namenom ili funkcijom.

Ukoliko se ne postigne jedinstvo forme i sadržine putem oblikovanja površine, onda oblikovani prostor ili predmet postaje ružna i neprijatna površina.

Kao i linija, i površina kao estetska kategorija može biti u stanju ravnoteže, simetrije, asimetrije, kontrasta i dominacije. Međutim, površina ima mnogo veće mogućnosti da prikaže zanimljive, dopadljive, bogatije, ali i složenije odnose, jer ona, osim toga što predstavlja prostor koji sam po sebi ima određene kvalitete,  ona i stvara prostor na kome se mnogi likovni elementi sučeljavaju i stvaraju zanimljive kompozicijske odnose.

Po svojoj vizuelnoj vrednosti površina može biti statična i dinamična, a po svom obliku – pravilna i nepravilna.

Pravilne površine  su geometrijskog oblika i izražene su najčešće kao krug, kvadrat, trougao ili pravougaonik.

Krug je idealan geometrijski oblik. U srednjem veku krug je poistovećen sa Suncem, sjajem i svetlošću.

Kvadrat je racionalan i maštovit geometrijski oblik, praktične konstrukcije. U srednjovekovnim filozofijama, on je označavao nebo, godišnja doba i Mesečeve mene. Kvadrat je oblik oko koga naše oko najlakše doživljava opisani krug.

Trougao je najstatičnija geometrijska figura. On tu statičnost postiže sa najmanjim brojem tačaka oslonca.  U srednjovekovnom verovanju trougao je simbol trojstva – jedinstva hrišćanske religije.

Pravougaonik je najlepša geometrijska figura. On je forma koja se najviše upotrebljava u arhitekturi i urbanizmu. Kada je u proporciji 3:5 ispoljava svoje najlepše osobine. U tipografiji se najčešće koristi u odnosima 3,5:5.

Pravilne su površine mirne i statične. Pravilne površine su osnov za svaku kompoziciju.

Geometrija za umetnost je isto što i gramatika za pisca.

Osnove svih fizičkih formi oko nas mogu se pronaći u geometrijskim oblicima. Osnove kubizma zasnovane su na tim postulatima.

Na slici su prikazani osnovni geometrijski oblici krug, kvadarat i trougao

Nepravilne – negeometrijske površine (amorfni oblici) su slobodno formirani oblici do kojih se logično dolazi pri daljoj razradi geometrijskih formi. Razvijeni oblici u prirodi su nepravilnog i negeometrijskog oblika iako se svi mogu svesti na stilizovanu geometrijsku formu.

Nepravilni oblici svojom lepršavošću i razgranatošću, a i zbog same priprode vizuelnog aparata mogu više uzbuditi posmatrača nego pravilni.

Amorfni oblici su u stanju da prikažu sve finese ljudskih osećanja i oduševljenja. 

Svaka površina ima i svoju strukturu  koja je iskazana bogatstvom likovnih elemenata koji je formiraju.

Osnovni strukturalni skelet svake površine iskazan je linijama. Zatvorena površina i otvorena površina (zatvorena imaginarnim linijama).

Površina može biti pokrivena bojom ili je bezbojna. Ona može imati naznačenu teksturu. Po svojoj taktilnoj vrednosti, ona može biti ravna, reljefna i perforirana.

Linije koje grade površinu izražene su kao obrisne ili strukturalne. Snažnije linije sugerišu blizinu, a slabije i prefinjenije njenu dubinu. Njima se može iskazivati prednji i zadnji plan. Linijama se može sugerisati i predstaviti perspektiva. 

Struktura svake površine određuje njenu likovnost i njenu prostornu organizaciju.

Konstrukciona osnova površine podrazumeva njen ukupni skelet, koji može biti sastavljen iz jednog ili više delova. Takav unutrašnji sklop ujedno je i njena umetnička determinanta.

Povezivanjem raznih detalja površine u jedinstven homogeni sklop može se postići sistemom repeticije, gradacije, harmonije ili kontrasta. Svaka dobro formirana strukturalna celina zasnovana je na principu apsolutnog jedinstva svih elemenata i faktora koji je grade.

Postavljanjem elemenata u optički centar, naglašavamo ga. Optički centar pronalazimo u preseku dijagonala, ali i vertikala.

Površina se može optički razigrati i sistemom modulacije. Nekoliko kvadratnih, pravougaonih ili trouglastih formi može se povezati u kompaktnu strukturalnu celinu. Spajanjem tih oblika stvara se nova modularna celina.

Povezivanje površina se može izvesti u sistemu dodira, pokrivanja i prožimanja.

Svaka površina određena je dimenzijama. Odnos veličine unutar svake forme naziva se proporcija.

Još od Starog veka proporcija ima jednu od dominantnih uloga u stvaranju lepog umetničkog dela.  Najuspelija dela dobijana su po sistemu proporcije zlatnog preseka.

Zlatni presek je pronađen kao proporcija još u starom Egiptu, a usavršen je u Staroj Grčkoj. Zbog njegove idealne lepote u 15. veku su ga nazvali “božanskom proporcijom“, a u 17. veku je dobio naziv skupoceni dragulj.

Zlatni presek je proporcija u kojoj je podela jedne dužine takva da je odnos kraćeg dela prema dužem isti kao dužeg dela prema celoj dužini. Pojednostavljeno proporcija u odnosima 3:5 je proporcija zlatnog preseka.