BAZA ZNANJA

Kurs: - Informacione i internet tehnologije

Modul: Zaštita i pravo

Autor: Goran Radić, dipl.ing

Naziv jedinice: Licenciranje

U ovoj lekciji ćemo obrađivati:

•  Softversku licencu
•  Dokumentaciju
•  Šta obuhvata upravljanje softverskom imovinom
•  Upravljanje softverskom imovinom
•  Kako prepoznati autentičan softver
•  Case Study ASAP Software

Softverska licenca

Kad kupujete softversku licencu, kupujete pravo na korišćenje softvera prema pravilima koja je odredio vlasnik autorskih prava. Skup pravila za upotrebu softvera naziva se licenca. Za svaku softversku instalaciju trebalo bi da postoji i licenca. Mogućnosti licenciranja sežu od jedne licence za jednu instalaciju, pa do programa količinskih licenci, kojima se znatno štedi novac klijentima kojima su potrebne brojne instalacije istog programa (npr. instaliranje programskog paketa Microsoft Office na 300 računara).

Licenciranje služi kao vredna zaštita: zaštita klijentima, jer znaju da dobijaju autentičan proizvod (uključujući pristup tehničkoj podršci i nadogradnjama programa), zaštita intelektualnog vlasništva razvojnih programera, pisaca i grafičkih urednika.

Licenca je legalan dokument koji daje zvaničnu dozvolu za obavljanje nekog posla. Drugim rečima, legalan sporazum koji daje dozvolu za korišćenje nekog rada, za određene poslove i pod određenim uslovima. Licencom se tačno definišu određene stavke kao što su uslovi korišćenja, vreme korišćenja i sl. Vlasništva Copyright-a u slučaju licence ostaju nepromenjena.

Puni proizvod odnosi se na male zapakovane kutije licenciranih proizvoda koje se mogu kupiti u lokalnoj maloprodajnoj trgovini ili od bilo kojeg lokalnog prodavca softvera. Klijenti ne mogu kombinovati mogućnosti nadogradnje za količinski softver i puni proizvod. Klijentima koji imaju pet ili više računara bi prelaz na rešenje količinskog licenciranja najverovatnije uštedeo novac i vreme.

Freeware programi

Freeware programi su besplatni programi koji su besplatno dostupni korisniku za ličnu upotrebu pri čemu je dozvoljeno njihovo slobodno kopiranje. Postoji razlika između dva pojma, Freeware Software i Public Domain Software, koji se često poistovećuju, mada postoji određena razlika između njih po pitanju prava Copyright-a. Freeware programi jesu besplatni, ali se zna ko je autor koji je zaštitio svoja prava. Autor zadrži Copyright prava, što dalje ne dozvoljava modifikaciju i menjanje tog softvera, kao i ugradnju tog softvera u neke druge projekte, koji bi omogućili sticanje profita. Ovakvi programi se pišu za dobrobit i napredak kompjuterskog društva.

Kod Freeware programa je bitno saznati istoriju prilikom njihove upotrebe što i jeste cilj autora. Ono što je loše kod Freeware programa je nepostojanje tutorijala i dokumentacije, postojanje manjeg ili većeg broja Bug-ova, ali jednostavno rečeno, to je softver koji mnogima može da posluži i pomogne i kao takav se nalazi u velikim količinama na Internetu. Na kraju se postavlja pitanje zašto bi neko besplatno delio svoje delo, odnosno softver sa ostalima? Razlozi su različiti, od dobre volje autora, za pomoć ostalim korisnicima ili kao rezultat studentskih radova. Jedan od razloga je i povećanje saobraćaja na sajtu, gde se broj posećenosti nekog sajta uvećava sa postavljanjem besplatnog softvera na taj sajt. Takođe i reklamiranje je jedan od glavnih razloga, ako postoji i link ka sajtu gde se prodaje sličan proizvod.

Shareware programi

Shareware programi su programi po principu “Try before you buy“ (u prevodu „Probaj pre nego što kupiš“). To je softver koji je moguće proveriti tj. da li radi kako treba, da li je to ono što korisnik traži i sl. Ukoliko je korisnik zadovoljan, on može kupiti softver ili, u suprotnom, ima rok od 30 dana za korišćenje programa nakon čega mu je dalje korišćenje onemogućeno.

Postoje dve varijante ovog softvera, jedna koja je već spomenuta, gde korisnik ima na raspolaganju celokupnu paletu funkcija softvera, ali mu je vreme korišćenja ograničeno. Druga varijanta je da korisnik dobije verziju softvera koja nema sve funkcionalnosti kao i originalna potpuna verzija, već ima samo par ograničenih mogućnosti, i gde se tek plaćanjem dobija potpuna verzija. Kod ovih programa su autorska prava uvek zaštićena. Nekada se ne pravi razlika između Freeware i Shareware softvera i ako ona postoji. Shareware predstavlja način besplatne distribucije softvera uz period besplatne upotrebe i testiranja. Moguća je dozvola korišćenje samo osnovnih opcija programa ili dozvola korišćenja svih opcija programa u probnom periodu, koji je obično 30 dana.

Probni period je veoma značajan u smislu provere svih funkcionalnosti na željenoj platformi. Dalja upotreba Shareware programa je moguća samo uz plaćanje i registraciju jer u probnom periodu ne postoji ni podrška ni dokumentacija, već se od trenutka kada se korisnik registruje, on dobija podršku i prateću dokumentaciju. Po obavljenom plaćanju autor šalje registracioni ključ za dalju upotrebu proizvoda. Plaćanjem se nagrađuje autorova kreativnost i stimuliše dalji rad.

Registracija

Registracija je postupak prijavljivanja, koji se sprovodi popunjavanjem formulara i obrazaca čiji sadržaj može biti različit, ali svi sadrže lične podatke, adresu, telefon i sl. Prijavljivanje se obično vrši on-line, gde je potrebna stabilna Internet veza jer se čitav postupak registracije mora obaviti u jednoj Internet sesiji. Jako je bitno kod postupaka koji traju duže da se na vreme preipreme sva potrebna dokumenta i podaci za registraciju, posebno kod pravnih lica. Plaćanje se sprovodi tek nakon potvrde o uspešnoj registraciji, nakon verifikovanja svih podataka koje korisnik šalje. Plaćanje se može izvršiti na razne načine, kreditnom karticom, preko računa, kešom i sl. Kao rezultat uspešnog plaćanja, proizvođač šalje aktivacioni ključ proizvoda.

Dokumentacija

Svaki softver obično se isporučuje na različitim medijima i dokumentaciji koja služi kao dokaz o licenci.

Svaki „paket” pri kupovini softvera bi trebalo da sadrži:

•  licencni ugovor s krajnjim korisnikom (EULA)
•  sertifikat autentičnosti
•  originalne medije
•  originalni korisnički priručnik
•  svu ostalu dokumentaciju koja se isporučuje
•  potvrdu o kupovini ili račun

Sve navedeno je dokaz o licenci.

Specifični dokazi o licencama OEM

Predinstalirani (OEM - Original Equipment Manufacturer) softver: Da biste dokazali vlasništvo nad licencom, potrebno je zadržati Licencni ugovor s krajnjim korisnikom (EULA - End-User License Agreements) što je zapravo sporazum između proizvođača računara i krajnjeg korisnika, sertifikat autentičnosti (COA), originalne medije i priručnike (ako je moguće) te potvrdu o kupovini ili račun.

Specifični dokazi o licencama FPP

Puni proizvod (FPP-maloprodaji): Licencni ugovor s krajnjim korisnikom (EULA) je dokument koji služi kako vaš dokaz za licencu. EULA ugovor može biti priložen u pisanoj kopiji ili u elektronskoj kopiji unutar samog proizvoda. Da biste dokazali vlasništvo nad licencom, potrebno je zadržati priloženu ispisanu kopiju EULA ugovora kao i primerak računa.

Kako prepoznati autentičan softver

Uz autentičan softver firme Microsoft, klijenti će dobiti nadogradnje proizvoda, tehničku podršku i druge pogodnosti. Nažalost, nelicencirani softver povlači za sobom određene rizike, uključujući povećani rizik od virusa koji mogu trajno oštetiti računar ili celu mrežu.

Svojim klijentima možete pomoći da identifikuju svoj softver i to kao deo svojih usluga upravljanja softverom.

Upravljanje softverskom imovinom – izrada optimalnog modela za vašu firmu

Nabavka softvera ne svodi se samo na kupovinu licenci – izrada najprihvatljivijeg načina na koji će firma zadovoljiti svoje potrebe za softverom znatno je složeniji posao. Mnoštvo dostupnih licencnih modela pružaju velike mogućnosti, no za optimizaciju uloženih sredstava potrebna je profesionalna usluga upravljanja softverskom imovinom.

Šta obuhvata upravljanje softverskom imovinom?

Upravljanje softverskom imovinom obuhvata:

•  Određivanje potreba za softverom
•  Planiranje najpovoljnijeg načina nabave
•  Ugovaranje kupovine ili prava korišćenja licenci
•  Održavanje licenci
•  Upravljanje budućim zahtevima

Posledice korišćenja nelegalnog softvera

Pre svega, sama softverska industrija gubi deo sredstava i mogućnosti za konstantno unapređivanje svojih proizvoda i tehnologija. Zatim, izostaju lokalizovane verzije softvera za područja gde je piraterija masovna pojava. Takođe, korisnici piratskog softvera nemaju tehničku i programsku podršku kao ni odgovarajuću dokumentaciju. Osim toga, javlja se dodatni rizik unošenja virusa u sopstveni računar ili kompjuterski sistem organizacije, odnosno preduzeća. Rukovodstvo preduzeća gubi kredibilitet kod zaposlenih dozvoljavajući ilegalne radnje tj. krađu programa. Na kraju, i sama organizacija ili firma koja koristi ili podržava korišćenje nelegalnog i nelicenciranog softvera i sama postaje žrtva niske poslovne etike, stavljajući sebe u poziciju da dođe pod udar zakonskog gonjenja.

Case Study ASAP Software

Prioriteti, koje osoblje IT odeljenja mora da podržava, su nastajanje boljih proizvoda, ugađanje kupcima i stvaranje prednosti pred konkurencijom, a ne praćenje tehnološke imovine i upravljanje softverskim licencama.

Kompanije koje zanemare te dužnosti, mogu se suočiti sa zamornim – i vrlo skupim - glavoboljama kad dođe vreme za nadogradnju njihovih informacionih sistema ili pregovora o kupovini novog softvera.

Kompanija ASAP Software svedočila je borbi više svojih klijenata s ovom dilemom i odgovorila stvaranjem usluge ASAP eSMART™, koja automatizuje zadatke upravljanja softverom i nadzorom licenci. ASAP je razvio nagrađivanu uslugu eSmart kao prirodni nastavak svoje stručnosti na području usluga licenciranja softvera.

Izazov: zadržati kontrolu nad softverskom imovinom

ASAP Software nudi tehnološke sisteme za elektronsko poslovanje i usluge podrške osmišljene kako bi klijentima pomogle u učinkovitijoj nabavci softvera, hardvera i s njima povezanih resursa. Ponuda kompanije ASAP pomaže kompanijama koje se bave poslovnim procesima kao što su istraživanje proizvoda, nabavka, praćenje narudžbi, upravljanje softverskim licencama i upravljanje informatičkom imovinom.“

Sa sedištem u SAD-u, Buffalo Grove, Ill. i Parizu kao bazi za područje Evrope, ASAP opslužuje više od 20 000 klijenata u 35 država. Ubraja se među prvih 10 partnera za količinsko licenciranje za kompaniju Microsoft u svim strateškim segmentima tržišta i prvih pet partnera koji rade s velikim klijentima.

Mnogim organizacijama praćenje količine kopija instaliranih na računarima zaposlenih, zatim upoređivanje tih podataka s brojem licencnih ugovora predstavlja vrlo naporan posao koji može odvratiti informatičko osoblje od rada na najvažnijim poslovima kompanije. Dok mnoge kompanije mogu vrlo brzo ustanoviti koji softver i licence su kupili, „... Videli smo i mnoge klijente kako se muče samo da bi utvrdili koji se proizvodi zapravo koriste unutar njihove kompanije", kaže Zoberman. „Suština upravljanja softverskom imovinom zapravo je pomaganje kompanijama da shvate stvarni profil svog informatičkog okruženja.”

Ručno popisivanje te imovine može biti stalan posao za jednu ili više osoba čak i u organizaciji srednje veličine, posebno ako se planira nadogradnja sistema ili uvođenje novih aplikacija na nivou cele kompanije.

Rešenje: automatsko prikupljanje podataka i trenutna izveštavanja o statusu implementiranog IT okruženja.
Da bi svojim klijentima rešili ove probleme, u kompaniji ASAP morali su se pozabaviti dvema ključnim potrebama. Prvo, za rešenje je bio potreban alat koji bi neprimetno i trenutno prikupljao detaljne informacije o informacionim sistemima kompanije. Drugo, ASAP bi trebalo te rezultate da prikaže u obliku koji bi informatičkom osoblju pružio trenutan uvid u status softverskih licenci, kako bi brzo mogli rešavati pitanja vezana za upravljanje softverom i pouzdano planiranje budućih kupnovina. Iz tog nacrta je nastala usluga ASAP eSMART.

„Radimo i s klijentima koji imaju do 50 zaposlenih i s vladinim udruženjima sa stotinama hiljada računara, tako da naši proizvodi moraju biti dovoljno fleksibilni da bi mogli da se prilagode na oba područja", dodaje Zoberman. „Rad na platformi kompanije Microsoft pomaže nam da zadovoljimo klijente s posebnim tehnološkim potrebama i riješimo njihove probleme brže nego što bismo to mogli da koristimo neki drugi tehnološki paket."

Klijenti jasnije vide svoje informatičko okruženje i buduće potrebe. Kompanija ASAP uvela je uslugu eSMART u junu 2001. godine i od tada je svaki mesec svedočila eksponencijalnom rastu njene prihvaćenosti. Klijenti svih veličina i struktura pretplatili su se na eSMART, a značajan broj instalacija obuhvata više od 5.000 uređaja.

Prodaja usluge eSMART pomogla je da ukupni prihodi kompanije ASAP te fiskalne godine premaše milijardu dolara. „Podstakla nas je odlična početna reakcija klijenata koji kažu da uz eSMART dobijaju veću vrednost iz svog proračuna za kupovinu softvera, a njihovo informatičko osoblje radi efikasnije nego ikada pre”, kaže Zoberman.

Rezultati

eSMART povećava privlačnost kompanije ASAP klijentima i partnerima. eSMART je kompaniji ASAP doneo nekoliko nagrada, uključujući i nagradu kompanije Microsoft “2002 Software Compliance Advocate of the Year”, nagradu kompanije Microsoft Canada Corp. "2002 Northern Lights Award" i nagradu udruženja Software and Information Industry Association “2002 Codie Award for Best Internet Business Service”. Kompanija ASAP jednako je zadovoljna načinom na koji su klijenti pozdravili eSMART i načinom na koji je ta usluga pomogla predstavljanju kompanije novim organizacijama.