BAZA ZNANJA

Kurs: - Informacione i internet tehnologije

Modul: Mreže i komunikacije

Autor: Goran Radić, dipl.ing

Naziv jedinice: Elektronska uprava

U ovoj lekciji ćemo obrađivati:

• Mane tradicionalne državne uprave
• Pojam e-uprave
• Principe e-uprave
• Segmente e-uprave

Tradicionalna državna uprava

Najveći problemi sa kojima se sreću građani pri obavljanju svakodnevnih poslova su: gužve na šalterima, dolaženje više puta radi obavljanja istog posla, posećivanje više objekata radi završenja istog posla, obimni obrasci i formulari, neljubaznost osoblja, radno vreme šaltera, neorganizovanost, nepotrebno usložnjavanje jednostavnih poslova, visoki administrativni troškovi itd. Da li se e-upravom mogu rešiti neki od ovih problema? Da, naravno.

Pojam e-uprave

Implementacijom e-uprave mogu da se reše prethodno navedeni problemi, čime se omogućava efikasniji servis prema stanovništvu, smanjenje troškova, jednostavnije obavljanje poslova uz dobru organizaciju, manje papirologije, kao i lakša komunikacija putem Interneta, mobilnih tehnologija i sl. Takođe, e-uprava omogućava suzbijanje korupcije i efikasniji odnos sa privrednim subjektima. Ono što se kod ovog načina podrazumeva je i dostupnost klijentima 24 časa dnevno, za razliku od klasičnog pristupa gde dostupnost zavisi od radnog vremena šaltera.

Opšte određenje pojma e-uprave je znači dostupnost servisa i usluga državnih službi elektronskim putem. Danas je to najvećim delom preko Interneta, mada postoje i drugi načini kao što su putem telefona, faksa, Call centra i sl. E-uprava su online servisi, koji su dostupni preko vladinih Web stranica i najzastupljeniji je na nivou opština i gradova, zbog velike bliskosti sa građanima. E-uprava je okrenuta i namenjena pre svega građanima, ali i poslovnim subjektima i organizacijama. Ono što je takođe bitno je da su ovi servisi na raspolaganju 24 časa dnevno, 7 dana u nedelji, 365 dana godišnje. Umesto odlaska u vladine odseke, agencije i kancelarije radi popunjavanja prijava i registracije ili overe nekih formulara, svi poslovi se obavljaju povezivanjem na Internet i popunjavanjem formi na službenoj Web stranici.

Principi e-uprave

Jedan od najvažnijih principa u e-upravi je poverenje. Da bi e-uprava zaživela mora da postoji poverenje kod građana, koji doživljavaju vladu i njene institucije kao svog partnera. Privatnost je veoma važna, i ona podrazumeva tajnost svih podataka, počev od ličnih podataka građana, poslovnih transakcija, pa do nekih vladinih informacija. Sa tehničke strane se zahteva pre svega Internet, zatim intranet, kao jedna unutrašnja vladina mreža, koja omogućava komunikaciju vlade sa svojim zaposlenima. Razumljivo je da e-uprava podrazumeva i specifične mere zaštite podataka.

Preciznost je jako bitna, jer servus e-uprave treba da bude jasan, precizno definisan i razumljiv za najširi mogući krug korisnika, tj. svih građana. Preglednost  treba da omogući lak pristup, brzu pretragu i navigaciju do željenog servisa. Praktičnost podrazumeva jednostavnu upotrebu, bez zahteva za dodatnim softverom. Obučenost se odnosi na stručnost vladinih činovnika. Smernice za razvoj e-governmenta su što šira primena Interneta kod građana, odnosno razvoj računarske pismenosti i informatičkog društva. Pravi razvoj e-uprave tek predstoji zemljama u razvoju.

Neminovnost uvođenja e-uprave

Koliko je činovnika potrebno nekoj opštini da bi efikasno obavljala uslugu sa građanima po tradicionalnom principu, ako na njenoj teritoriji živi 100000 stanovnika, a koliko za 1000 stanovnika? Ako se krene od pretpostavke da postoji određeni odnos između broja zaposlenih u vladi i broja građana, to bi značilo da se sa povećanjem broja građana u nekoj opštini proporcionalno povećava i broj potrebnih zaposlenih, kako bi sistem i dalje uspešno funkcionisao. U tom slučaju, šta ako broj stanovnika prelazi 1 milion, kao npr. u Japanu i ostalim gusto naseljenim oblastima? To bi zahtevalo mnogo veći broj i zaposlenih, odnosno veći broj radnih mesta, a samim tim i veće troškove po vladu, odnosno njene građane iz čijih se poreza i finansira administracija. Upravo iz ovog primera jasno je zašto se teži ka razvoju i širenju e-uprave.

Segmenti e-uprave

Prema vrsti korisnika i načinu realizacije usluga koje se obavljaju, e-uprava se može podeliti na sledeće segmente:

• G2G – Governmet to Government
• G2B – Government to Business
• G2E – Government to Employee
• G2C – Government to Citizen

G2G

G2G (Government to Government) predstavlja saradnju između vladinih službi, između savezne i republičke vlade ili lokalnih organa vlasti. To je saradnja koja omogućava bržu i efikasniju komunikaciju vladinih službenika. Postoje dve vrste G2G:

• horizontalni G2G
• vertikalni G2G.

Horizontalni G2G se odnosi na saradnju i komunikaciju struktura vlasti na istom nivou npr. između opština. Vertikalni G2G ja komunikacija između hijerarhijski različitih struktura vlasti, npr. između opštinske i republičke vlade. Horizontalni G2G je jednostavniji i lakši za početnu implementaciju.

G2E

G2E (Government to Employee) je saradnja vlade i zaposlenih u vladinim službama. Odnosi se na elektronsko upravljanje dokumentacijom, kao i korišćenje intranet mrežne infrastrukture. Zaposleni su u mogućnosti da efikasnije razmenjuju informacije, koriste informacioni sistem, bolje komuniciraju i dr. Ovo omogućava lakši protok informacija i podataka unutar vlade, odnosno veću efikasnost rada. Naravno, u svemu ovome vrlo je važna obuka samih zaposlenih u vladinim institucijama.

G2B

G2B (Government to Business) predstavlja odnos između vlade i privrede. Ovo je potencijalno najperspektivniji segment e-uprave. Ovde je jedan partner u poslovanju vlada, za razliku od B2B (Business to Business), gde su oba poslovni subjekti. Dobar G2B stvara preduslove za razvoj privrede i ekonomije, uz manje troškove i veću efikasnost.

G2C

G2C (Government to Citizens) predstavlja saradnju vladinih službi i građana. Ovo je deo e-uprave koji je najmasovniji. Najčešće se realizuje preko Interneta, a postoje i druge tehnike kao što su kiosk, mobilni uređaji i sl. Problem se javlja kod naplate administrativnih troškova preko Interneta, tj. sam način plaćanja, kao i njegova sigurnost se moraju sa posebnom pažnjom realizovati. Prednost korišćenja ovog načina usluga je izuzetna za hendikepirane osobe.

Na slici 1 se vidi primer prvih elemenata e-uprave kod nas. Radi se o sajtu opštine Čukarica, koji nudi neke osnovne usluge kao što su dobijanje izvoda iz knjige rođenih ili uverenja o državljanstvu. Na prvoj strani se vide osnovne informacije o taksama i načinu preuzimanja traženih dokumenata. Do prave primene e-uprave u našoj zemlji sačekaćemo još nekoliko godina.

Slika 1. Online servis opštine Čukarica

Na slici 2 se vidi primer funkcionisanja e-uprave u svetu, konkretno u Americi. Prikazane su četiri kartice, prema segmentima e-uprave, For Citizens (G2C), for Business and Nonprofits (G2B), for Federal Employees (G2E) i Government to Government (G2G). Nude se razne mogućnosti saradnje za opštine i države. Sa leve strane se vidi mogućnost da građani kontaktiraju vladu, a tu je i spisak raznih agencija.

Slika 2.  E-uprava u svetu

Zaštita u e-upravi

Iz same prirode e-uprave jasno je zašto se posebna pažnja poklanja zaštiti i sigurnosti vladinog sektora i njenih podataka. Postoji veliki broj specifičnih razloga i motiva za napad kao što su špijunaža, terorizam, obračun sa političkim protivnicima i sl. Upravo zbog njih postavljaju se razne zaštite od neovlašćenog pristupa sistemu, kako bi se sačuvale razne državne tajne, podaci o građanima i dr.