BAZA ZNANJA

Kurs: - Računovodstvo

Modul: Računovodstvo

Autor: Goran Mitić

Naziv jedinice: Amortizacija

U ovoj nastavnoj jednici ćemo se upoznati sa načinom otpisa vrednosti osnovnih sredstava, odnosno amortizacijom. Upoznaćemo njenu suštinu, funkcionalnu i vremensku metodu otpisa. U okviru vremenske metode otpisa biće reči o linearnoj (konstantnoj) metodi otpisa, degresivnoj metodi otpisa i progresivnog metoda otpisa.
 
Amortizacija je postepeno trošenje osnovnih sredstava tokom njihovog veka korišćenja.
Osnovna sredstva se postepeno troše, njihova vrednost se smanjuje duže nego kod obrtnih sredstava, ona se ne obrnu u periodu do godinu dana niti jednom, zato je koeficijent njihovog obrta manji od jedan, za razliku od obrtnih sredstava koja se više puta u toku godine vrate u svoj prvobitan oblik.

Slika 17.1

Amortizacija predstavlja jedini rashod preduzeća koji ne izaziva odliv novca iz preduzeća.
Pojedina osnovna sredstva ne podležu obavezi otpisivanja, kao na primer: 

• zemljišta i šume kao prirodna bogatstva koja se ne troše,
• putevi lokalnog značaja za zemljanom podlogom,
• građevinski objekti i stvari koji  su u skladu sa zakonom, proglašen za spomenike kulture i istorijske spomenike.

Amortizacija (engl. Amortization, depreciation, nem. ertminderung, Abschreibung) je pojam sa više značenja:

• U finansijama se koristi za označavanje otplate dugova (amortizacija duga);
• U meničnom pravu označava postupak poništenja menice na zahtev vlasnika (ako je izgubljena);
• Amortizacija označava i gašenje vrednosti nekih vrednosnih papira (otplaćivanje);
• U  knjigovodstvu amortizacija je postupak postepenog umanjivanja vrednosti imovinepreduzeća (uz istovremeno prenošenje te vrednosti na odgovarajuce potražne račune).

Osnovna namena amortizacije je da osigura finansijska sredstva bar u iznosu da obezbede zamenu postojećih osnovnih sredstava.

Pošto se osnovna sredstva troše postepeno, smanjuje se njihova proizvodna i upotrebna vrednost. Osnovna sredstva postepeno gube od svoje prvobitne,  odnosno nabavne vrednosti, a delovi te utrošene vrednosti u proizvodnji prenose se na novonastale proizvode. Svaki novoproizvedeni proizvod, svaka jedinica proizvodnje snosi određeni deo trošenja mašina, opreme, zgrada i postojenja, jer kao što vrednost utrošenog rada i materijala ulazi u vredost novonastalih proizvoda, tako i postepeno trošenje osnovnih sredstava srazmeran deo za taj oračunski period se uračunava u vrednost novonastalog proizvoda.

Sva osnovna sredstva imaju sledeće vrste vrednosti:

Nabavna vrednost se nalazi na kontima 022 i 023, dok se otpisana vrednost nalazi na kontima 0228 - Ispravka vrednosti građevinskih objekata i 0238 - Ispravka vrednosti postrojenja i opreme.

Osnovica za obračun amortizacije je nabavna vrednost kod svih metoda, sem kod geometrijsko degresivnog, gde je osnovica sadašnja vrednost.

Pri knjiženju amortizacije, troškovi amortizacije duguju, a konto ispravka vrednosti potražuje. Konto ispravke vrednosti je korektivni konto, koriguje nabavnu vrednost osnovnog sredstva svodeći je na sadašnju.

Na primer:

1. Amortizacija jednog preduzeća za 2011. godinu je iznosila 1200 dinara, obračunati i proknjižiti pripadajuću amortizaciju za mesec decembar 2011. godine. Metoda obračuna je linearna.

Obračun amortizaciije: iznos amortizacije ćemo izračunati na taj način što ćemo ukupni odnosno godišnji iznos od 1.200 dinara podeliti sa brojem meseci u godini, 1.200 / 12  i dobićemo iznos amorizacije za mesec decembar u iznosu od 100 dinara.

Tabela 1. Primer knjiženja mesečnih troškova amortizacije

Amortizacija se obračunava godišnje prema postupku predviđenim zakonom. Kad je reč o osnovnim sredstvima, tada je amortizacija onaj deo osnovnih sredstava za koji se smatra da je fizički ili ekonomski potrošen.

Razlikuje se funkcionalna (fizička) i ekonomska amortizacija. Kako se iznos amortizacije oduzima svake godine od poreske osnovice, način obračuna amortizacije utiče na odluku o načinu finansiranja nabavke opreme.

Metode obračuna amortizacije

Metode obračuna amortizacije dele se na:

a) Vremenske metode amortizacije - suština metoda vremenskog otpisivanja je u tome da se nabavna vrednost osnovnog sredstva raspodeli na ceo vek njegovog korišćenja. Prilikom odeređivanja veka trajanja određuje se ekonomski vek trajanja koji je veći od tehničkog veka trajanja. Ekonomski vek trajanja podrazumeva vredmenski period korišćenja osnovnih sredstava u okviru kojeg su  ta osnovna sredstva ekonomkski isplativa i svrsishodna.

Vremenska metoda amortizacije može biti:

• Metod linearnog (konstantnog) otpisivanja
• Metod progresivnog otpisivanja
• Metod degresivnog otpisivanja
• Metod linearnog (konstantnog) otpisivanja polazi od pretpostavke da se sredstva tokom vremena korišćenja ravnomerno troše. Iz godine u godinu nabavna vrednost osnovnog sredstva se troši istim intenzitetom.

Anuitet ili amortizaciju ćemo izračunati na sledeći način:

gde je:

a – visina godišnjeg otpisa
OS – nabavna vrednost osnovnog sredstva
n – procenjeni vek trajanja osnovnog sredstva

Primer:

Nabavna vrednost jedne mašine je 500.000 dinara. Procenjen vek trajanja osnovnog sredstva je pet godina.  Postupkom linearnog otpisivanja izračunati godišnji otpis.

OS = 500.000 dinara

n = 5 godina

a = ?

a = OS / n

a = 500. 000 /5

a = 100. 000

Amortizaciona kvota može da se iskaže i procentualno, u odnosu na nabavnu vrednost. Visina procentne stope izračunava se stavljanjem u odnos broja 100 sa procenjenim vekom trajanja osnovnog sredstva.

u ovom primeru:

p = 100 / 5

p = 20%

U ovom slučaju iznos otpisa izračunavamo po formuli:

gde je:

a = visina otpisa,

OS = nabavna vrednost osnovnog sredstva,

p = stopa otpisa.

Visina otpisa ostaje nepromenjena u toku čitavg veka trajanja osnovnog sredstva.

• Metod progresivnog otpisa – u osnovi ovog metoda je zahtev, da se amortizacione kvote iz godine u godinu povećavaju. Ovaj način metoda optpisa se toliko retko koristi da se može reći da nema praktični značaj.
• Metoda degresivnog otpisa – Ova metoda otpisa podrazumeva otpisivanje nabavne vrednosti opadajućim amortizacionim kvotama, tokom ekonomskog veka trajanja osnovnog sredstva.

Metod aritmetičke degresije se sastoji u tome da se nabavna vrednost osnovnog sredstva deli sa zbirom godina procenjenog veka trajanja  osnovnog sredstva i time dobije iznos degresije.

Množenjem iznosa degresije sa obrnutim nizom cifara koji pokazuju procenjeni vek trajanja dobijaju se godišnje kvote otpisivanja

Iznos degresije = nabavna vrednost osnovnog sredstva / zbir broja godina

gde je:

D = iznos degresije

OS = nabavna vrednost osnovnog sredstva

n = broj godina prosečnog veka trajanja

%%%%%PITANJE_36549%%%%%

b) Funkcionalna metoda amortizacije

Kod funkcionalnog načina otpisivanja, stopa otpisa zavisi od toga koliki je očekivani obim proizvodnje koji osnovno sredstvo može da pruži. Očekivani obim ogleda se u procenjenom broju proizvoda koji može dobiti  korišćenjem sredstva ili u mogućem broju časova njegovog rada.

Primer:

Nabavna vrednost osnovnog sredstva je 160.000 din. Njegova ukupna proizvodnja je 400.000 jedinica. Moguća proizvodnja u ovoj godini je 50.000 jedinica. Obračunati godićnju kvotu otpisa.

• Troškovi otpisa po jedinici učinka  = 400.000 / 160.000 = 0,4
• Godišnja kvota amortizacije  = 50.000 × 0,4 = 20.000 din

U proizvodnji se osnovna sredstva troše kontinuirano, pa se njihova vrednost ipak mora i proknjižiti na mesečnom nivou, zbog toga godišnji iznos amortizacije se deli sa brojem meseci u godini i tako se dobija mesečni iznos amortizacije.

Primer:

Nabavna vrednost zgrade je 5.000.000,00, a vek trajanja zgrade je 70 god.

Prvo računamo stopu amortizacije = 100 / 70 = 1,43

Sada računamo godišnju amortizaciju = 5.000.000,00  x 1,43% = 71.500,00

I konačno računamo mesečnu amortizaciju = 71.500,00 / 12 = 5.958,33